Chiến dịch tiêm miễn phí văcxin sởi – rubella lớn nhất Việt Nam

Nhân dịp này, Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế)  đưa ra một số điều cần biết liên quan đến việc tiêm chủng văcxin phối hợp sởi – rubella (MR):

1. Văcxin phòng bệnh sởi, rubella gồm những văcxin nào?

Văcxin phòng bệnh sởi, rubella bao gồm văcxin sởi hoặc rubella đơn giá và văcxin phối hợp sởi-rubella (MR) hoặc sởi-quai bị-rubella (MMR).

2. Văcxin sởi-rubella là văcxin gì?

Đây là văcxin sống, giảm độc lực. Nó được đóng gói dạng bột đông khô, có màu vàng trắng kèm theo lọ dung dịch pha hồi chỉnh. Văcxin phối hợp sởi – rubella phải được pha hồi chỉnh trước khi sử dụng.

Loại văcxin MR sử dụng trong chiến dịch tiêm chủng năm 2014-2015 do hãng Serum Institute, Ấn Độ sản xuất. Văcxin đạt tiêu chuẩn tiền kiểm định của Tổ chức Y tế Thế giới, do Liên minh toàn cầu văcxin và tiêm chủng (GAVI) hỗ trợ kinh phí và Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc mua và cung ứng cho Việt Nam. Văcxin đã được sử dụng tại hàng chục nước trên thế giới.

3. Tiêm văcxin sởi-rubella có hiệu quả như thế nào?

Sởi và rubella không có thuốc điều trị đặc hiệu. tiêm văcxin là cách duy nhất phòng bệnh chủ động và hiệu quả. Hiệu quả bảo vệ của văcxin là 95%.

Cũng như các văcxin khác, tiêm sởi – rubella không có hiệu quả phòng bệnh tuyệt đối 100%. Đáp ứng miễn dịch còn tùy thuộc vào tuổi tiêm, loại văcxin, đặc điểm miễn dịch, tình trạng sức khỏe của từng người, chất lượng văcxin và kỹ thuật thực hành tiêm chủng.

Tại nhiều nước, nhờ tiêm chủng văcxin rubella, bệnh rubella cũng như Hội chứng rubella bẩm sinh đã giảm mạnh. Ở nhiều nước châu Mỹ, châu Âu bệnh đã được loại trừ.

Từ 15/9, trẻ 1-14 tuổi sẽ được tiêm miễn phí văcxin phối hợp sởi-rubella. Ảnh: Dương Ngọc.

4. Miễn dịch sau tiêm văcxin sởi-rubella có bền vững suốt đời?

Hầu hết các trường hợp có đáp ứng miễn dịch với sởi, rubella sau tiêm và miễn dịch này là bền vững suốt đời.

5. Có nên tiêm đối với người từng mắc sởi hoặc rubella?

Những trường hợp đã được chẩn đoán xác định là mắc sởi và rubella thì không phải tiêm vì người mắc bệnh thường có miễn dịch bền vững với các bệnh này.

Tuy nhiên, nếu chỉ mắc sởi hoặc mắc rubella hoặc chưa biết chắc chắn đã mắc các bệnh này thì việc tiêm văcxin phối hợp sởi-rubella để phòng đồng thời 2 bệnh là cần thiết.

6. Con tôi đã tiêm 2 mũi văcxin sởi có cần tiêm văcxin sởi-rubella không?

Nếu trẻ đã tiêm đủ 2 mũi văcxin sởi đúng lịch thì trẻ có thể được bảo vệ khỏi bệnh sởi. Tuy nhiên, trẻ chưa được bảo vệ phòng bệnh rubella nên cần được tiêm văcxin phối hợp sởi-rubella. Việc nhắc lại thêm một mũi sởi nữa không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

7. Con tôi đã tiêm một mũi văcxin sởi – quai bị – rubella (MMR) thì có cần tiêm văcxin sởi – rubella nữa không?

Nếu trẻ đã tiêm một mũi văcxin sởi – rubella hoặc sởi – quai bị – rubella thì trẻ vẫn cần được tiêm thêm một mũi văcxin sởi – rubella trong chiến dịch (trừ trường hợp mới tiêm trong vòng một tháng gần đây.)

8. Nữ tuổi sinh đẻ có cần tiêm văcxin rubella?

Phụ nữ có thai chưa được tiêm phòng bệnh rubella trước thời gian mang thai. Nếu nhiễm virus này trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể truyền virus sang thai nhi gây hội chứng rubella bẩm sinh. Vì vậy, phụ nữ cần được tiêm chủng văcxin rubella trước khi có kế hoạch mang thai ít nhất một tháng.

9. Những trường hợp chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm văxin sởi – rubella?

Chống chỉ định tiêm văcxin trong các trường hợp sau:

– Có tiền sử sốc hoặc có phản ứng nghiêm trọng sau tiêm chủng văcxin chứa thành phần sởi hoặc rubella như: sốt cao trên 39 độ C kèm co giật hoặc dấu hiệu não/màng não, tím tái, khó thở, sốc.

– Dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong văcxin, ví dụ với neomycin.

– Có tình trạng suy chức năng các cơ quan (như suy hô hấp, suy tuần hoàn, suy tim, suy thận, suy gan).

– Tình trạng suy giảm miễn dịch nghiêm trọng bẩm sinh hoặc mắc phải (AIDS).

– Phụ nữ có thai.

– Các trường hợp chống chỉ định khác theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

Tạm hoãn tiêm trong các trường hợp sau:

– Mắc các bệnh cấp tính, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng.

– Trẻ sốt ≥ 37,5 độ C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35,5 độ C (đo nhiệt độ tại nách).

– Trẻ mới dùng các sản phẩm globulin miễn dịch hoặc truyền máu, huyết tương trong vòng 3 tháng.

– Trẻ đang hoặc mới kết thúc liều điều trị corticoid (uống, tiêm) trong vòng 14 ngày, thuốc ức chế miễn dịch khác hay điều trị xạ trị.

– Mắc bệnh bạch cầu cấp, thiếu máu nặng, các bệnh máu nghiêm trọng khác hoặc truyền máu.

– Các trường hợp tạm hoãn tiêm chủng khác theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

10. Các trường hợp dị tật, suy dinh dưỡng, nhiễm HIV có thuộc diện chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm văcxin?

– Các trường hợp dị tật nhưng không suy tuần hoàn, suy hô hấp, suy gan, suy thận và không thuộc các chống chỉ định hay tạm hoãn nêu trên thì không chống chỉ định hoặc hoãn tiêm văcxin sởi, rubella.

Trường hợp suy dinh dưỡng, nghi nhiễm hoặc nhiễm HIV nhưng chưa chuyển sang giai đoạn AIDS không thuộc diện chống chỉ định tiêm.

11. Có thể tiêm văcxin sởi – rubella đồng thời với các văcxin khác không?

Văcxin sởi – rubella an toàn và hiệu quả khi tiêm chủng đồng thời với văcxin bạch hầu – ho gà-uốn ván (DPT), bạch hầu – uốn ván (DT hoặc Td), lao, bại liệt (OPV hoặc IPV), Hib, viêm gan B, vitamin A. Tuy nhiên, không được tiêm đồng thời hai mũi văcxin khác nhau vào cùng vị trí.

12. Các phản ứng sau tiêm văcxin sởi-rubella là như thế nào?

Các phản ứng nhẹ có thể gặp là:

– Văcxin sởi có thể gây ra sưng đau nhẹ tại chỗ tiêm trong vòng 24 giờ sau tiêm. Hầu hết tự khỏi trong 2-3 ngày mà không cần chăm sóc y tế. Sốt nhẹ chiếm 5- 5% sau khi tiêm và kéo dài trong 1-2 ngày. Phát ban xảy ra trong khoảng 2% người được tiêm, thường bắt đầu 7-10 ngày sau khi tiêm và kéo dài 2 ngày. Các tác dụng phụ nhẹ xảy ra ít hơn ở liều tiêm thứ 2. Viêm não đã được báo cáo sau khi tiêm văcxin sởi với tỷ lệ khoảng 1/1 triệu trường hợp tiêm mặc dù chưa chứng minh được mối liên quan.

– Văcxin rubella chủ yếu gây ra các dấu hiệu ở khớp như đau khớp (25%), viêm khớp (10%) ở trẻ vị thành niên và phụ nữ, thường kéo dài từ vài ngày đến 2 tuần. Phản ứng này rất hiếm ở trẻ em và ở nam giới tiêm văcxin sởi- rubella (0-3%).

– Sốt nhẹ và phát ban, nổi hạch, đau cơ, dị cảm là những triệu chứng thường được báo cáo.

Một số phản ứng nặng hiếm gặp:

– Giảm tiểu cầu là dấu hiệu rất hiếm với tỷ lệ báo cáo dưới 1/30.000 liều dùng.

– Sốc phản vệ cũng rất hiếm gặp. Văcxin rất hiếm khi gây ra phản ứng dị ứng như nổi mề đay, ngứa, phát ban dị ứng trong vòng 24 giờ sau tiêm chủng.

– Các nghiên cứu cho thấy phản ứng của hệ thần kinh trung ương không liên quan trực tiếp đến văcxin.

13. Bà mẹ cần làm gì khi đưa trẻ đi tiêm văcxin?

– Cho trẻ ăn no trước khi đưa trẻ đi tiêm chủng.

– Chủ động thông báo với cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của con mình như: trẻ đang mắc bệnh, đang điều trị, có dị tật bẩm sinh, tiền sử sinh non, tiền sử dị ứng, đặc biệt có các phản ứng mạnh với lần tiêm chủng trước như sốt cao, phát ban, sưng nề vùng tiêm…

– Hỏi cán bộ y tế về loại văcxin được tiêm chủng lần này, những phản ứng có thể gặp và hướng dẫn theo dõi, chăm sóc trẻ sau tiêm chủng.

– Cho trẻ ở lại 30 phút tại điểm tiêm chủng để được cán bộ y tế theo dõi và kịp thời xử trí nếu có những phản ứng bất thường xảy ra.

– Tiếp tục theo dõi và chăm sóc tại nhà trong vòng 24 giờ sau tiêm chủng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về sức khỏe như sốt, dị ứng nổi mề đay, phát ban… Nếu trẻ sốt, cần phải cặp nhiệt độ và theo dõi sát, dùng thuốc hạ sốt cho trẻ theo sự chỉ dẫn của cán bộ y tế.

– Không được đắp bất cứ thứ gì lên vị trí tiêm.

– Cần đưa ngay trẻ tới bệnh viện hoặc các cơ sở y tế nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường sau tiêm chủng như sốt cao (>39 độ C), co giật, khó thở, tím tái, phát ban…. hoặc khi phản ứng thông thường kéo dài trên một ngày.

– Nếu cha mẹ không yên tâm về sức khỏe của con mình sau khi tiêm chủng có thể trực tiếp đến trạm y tế xã/phường để được tư vấn thêm về cách chăm sóc trẻ.

14. Văcxin sởi, rubella được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng như thế nào?

Văcxin sởi đã được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng trên phạm vi toàn quốc từ năm 1985 cho trẻ 9 tháng tuổi. Lịch tiêm mũi hai được triển khai từ năm 2006.

Chương trình sẽ triển khai chiến dịch tiêm văcxin phối hợp sởi-rubella cho toàn bộ trẻ 1-14 tuổi tại tất cả xã/phường trên toàn quốc từ cuối năm 2014 đến đầu năm 2015. Mục tiêu nhằm tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh sởi và rubella, hướng tới mục tiêu loại trừ bệnh sởi, khống chế bệnh rubella và hội chứng rubella bẩm sinh.

Sau chiến dịch, văcxin sởi đơn và phối hợp sởi – rubella sẽ tiếp tục được triển khai tiêm chủng theo lịch trong chương trình tiêm chủng mở rộng các năm tiếp theo.

Phương Trang

Theo Vnexpress